Pod koniec XIII w. tereny dzisiejszej Szklarskiej Poręby zostały kupione przez zakon Joannitów z Cieplic w celu poszukiwania złota i szlachetnych kamieni. W połowie XIV w. powstała pierwsza huta szkła. Późniejszym właścicielem terenów oraz inicjatorem powstania kolejnych hut była rodzina Schaffgotschów, której majątek obejmował obszar gór i przedgórza. W tym czasie Karkonosze były penetrowane przez poszukiwaczy skarbów ziemi, przybyłych tu z zachodniej Europy, zwanych Walończykami. Ślady po ich obecności pozostałe do dnia dzisiejszego to sztolnie, wyrobiska, szyby a także tajemne znaki ryte na skałach, które świadczą również o bogactwie mineralnym tych terenów.
Rozwój hutnictwa szkła wiązał się z intensywnym wyrębem lasów. Za potrzebnym do wytopu szkła drewnem huty „wędrowały” wzdłuż dolin potoków w głąb gór, a wraz z nimi osady hutników, drwali i kurzaków. Z „wędrującymi hutami szkła” wiąże się nazwa Szklarska Poręba, gdyż na szklarskich porębach powstawały osady pasterskie, które dały początek dzisiejszemu miastu. Nazwa została ustalona przez Instytut Śląski w 1946 r. i ogłoszona w Dzienniku Urzędowym Ziem Odzyskanych nr 5. Kolejne huty szkła powstawały w latach - 1575r. nad Czeską Strugą, w 1617r. w Białej Dolinie, w 1754r. w osadzie Orle oraz w 1842r. w dolinie rzeki Kamiennej istniejąca do dziś huta - pierwotnie „Józefina” - po 1945 r. „Julia”. Przez kilkaset lat hutnictwo szkła było wiodącą dziedziną tutejszej
gospodarki. Duży wpływ na historię Szklarskiej Poręby miało przybycie na jej
tereny w 1578 r. grupy czeskich protestantów - emigrantów religijnych, którym na
osadnictwo po śląskiej stronie gór zezwolił znany z tolerancji religijnej hrabia
Schaffgotsch - w ten sposób powstała osada Marysin u stóp Szrenicy. Z grupy
czeskich emigrantów szczególnie chwalebnie na kartach historii regionu zapisali
się laboranci, znawcy medycyny naturalnej, produkujący słynne ziołowe specyfiki.
Na przestrzeni XVII-XVIII w powstawały kolejne osiedla i tak na początku XIX w.
Szklarska Poręba stała się jedną z największych wsi sudeckich. Składało się na
nią 26 osad i przysiółków z 336 domami, dwoma kościołami (katolickim i
ewangelickim), czterema szkołami, dwoma hutami i szesnastoma szlifierniami
szkła, trzema młynami i tartakiem. Głównym źródłem dochodu miejscowej ludności
była praca w lesie (drwale i kurzacy), wytop szkła (hutnicy) oraz uprawa ziemi i
pasterstwo. To właśnie budy pasterskie na wysokogórskich halach dały początek
dzisiejszym schroniskom górskim.Od połowy XIX w. zaczęła intensywnie rozwijać się turystyka. Chęć poznania i osobistego doświadczenia uroków górskich wędrówek, a przede wszystkim piękno okolicy spowodowały, że Szklarska Poręba stała się bardzo znaną stacją klimatyczną i turystyczną Dolnego Śląska. Przełomem było wybudowanie drogi z Piechowic przez Przełęcz Szklarską do Harrachova w 1847r. oraz linii kolejowej z Jeleniej Góry do Tanvaldu w 1902 r. Od tego momentu Szklarska Poręba, rozwijając swoją funkcję turystyczną ugruntowała swoją pozycję, jako znane centrum turystyki i sportów zimowych. Kolejnym, ważnym dla rozwoju turystyki wydarzeniem było wybudowanie w 1962 r. Kolei Linowej „Szrenica” (wyciąg krzesełkowy).
Pod koniec XIX w. wieść o uroku miejscowości i pięknie okolicy spowodowała napływ do Szklarskiej Poręby artystów - pisarzy, poetów, malarzy i rzeźbiarzy. Tak powstała swoista kolonia artystyczna, której tradycje kontynuują artyści współcześni.